طراحی دست و پا ــ فرم، تناسب، کارها و حرکات اشاره‌ای

شکل کلّی دست انسان‌ها تفاوت چندانی با هم ندارند، به‌عنوان مثال، آنها ممکن است کوتاه، بلند، مخروطی، کاردکی‌شکل، قوی یا ضعیف باشند، و شکل انگشتان و ناخن‌ها هم متفاوت است.

نوع کاری که غالباً دست‌ها انجام می‌دهند در تعیین شکل آنها نقش دارد؛ به‌عنوان مثال، دستی که با شدت و قوت بیشتری حرکت می‌کند در مقایسه با دستی که کمتر کار می‌کند، بزرگ‌تر است، این تفاوت حتی ممکن است بین دو دست یک فرد هم وجود داشته باشد.

اینگونه مشاهدات دقیق، تا حدود زیادی به بررسی و شناخت دست‌ها کمک می‌کند، اما پزشک هم به‌طور علمی‌تر، یک دست بیمار را مورد مطالعه و بررسی قرار می‌دهد.

در طول دوره رشد و تکامل، رشد انگشت شست دست، یکی از ویژگی‌های بارز نسل انسان به‌شمار می‌رود، چون دست‌ها، جدای از کارهای حرکتی که انجام می‌دهند، به‌طور کامل برای گرفتن و جابه‌جا کردن سازگار شده‌اند.

بنابراین، تعجبی ندارد که دست همیشه به‌عنوان یکی از عناصر معنادار بدن انسان محسوب شده است، دست حتی دارای معنای سمبلیک هم می‌باشد، اگر هر کتابی را، که موضوع آن تاریخچه هنر است، ورق بزنید، تصاویری از نقاشی‌های ماقبل تاریخ بر روی تخته‌سنگ‌ها خواهید یافت که در آنها تصویر دست غالباً واضح و روشن است.

چطور می‌توانیم معنا و مفهوم حالت و ژست را در زندگی و هنر درک نماییم؟ دستانی که اشاره می‌کنند، لمس می‌کنند، چنگ می‌زنند، دعا می‌کنند، نیایش می‌کنند، کار می‌کنند، تعارف می‌کنند، و بیانگر احساسات گوناگون و ظریف انسانی هستند.

هر دوره‌ای (و شاید هر هنرمند بزرگی) دست‌ها را با توجه به ویژگی‌های رسمی و خاص خویش ترسیم کرده است: کافی است به تفاوت‌های بین یک دست «گوتیک»، یک دست «رنسانس» و یک دست «کوبیسم» و یا حتی دست «واقعی» رودین، کاراواگییو، رمبرانت یا شیل توجه نمایید. درک این مسأله ساده است که چرا معمولاً دست‌ها و پاها، مشکل‌ترین بخش‌های بدن انسان در طراحی‌ها، نقاشی‌ها و مجسمه‌سازی‌ها به‌شمار می‌روند.

این موضوع به‌دلیل پیچیدگی و حالات گوناگونی است که دست‌ها می‌توانند به خود بگیرند. بی‌تردید آنها پیچیده هستند؛ با این وجود، اگر دست‌ها و پاها را با دقت و هوشمندانه (و حتی عاشقانه) تماشا کنیم و ساختار بنیادین حاکم بر شکل و حرکت آنها را یاد بگیریم، فکر نمی‌کنم بتوانیم بگوییم که مشکلات، لاینحل هستند.

در این کتاب، همانند کتاب‌های دیگر این مجموعه، سعی کرده‌ام در بخش‌های مختلف آن، برخی از مفاهیم اساسی و مفید را که نشان‌دهنده چگونگی مشاهده دست‌ها و پاها هستند، ارائه دهم، و همچنین موضوعاتی را برای توجه و تمرین که می‌توانند یاریگر شما در طراحی (ابتدا، به‌صورت عینی و قابل قبول، و سپس افزایش استقلال و آزادی سبک شخصی) گویای اجزای بدن انسان باشند، پیشنهاد داده‌ام.